Adem Jashari, provokon artistikisht ne serbi

Adem Jashari, provokon artistikisht në Serbi



Një ekspozitë e 11 artistëve kosovarë në Novi Sad, ka ngjallur reagime të ashpra nacionaliste e politike në Serbi. Mes dhjetëra punimeve artistike gjendet edhe një vepër bashkëkohore, e cila nuk ka mundur t’i shpëtojë syrit të skeptikëve. Një foto e Adem Jasharit me përmasat reale të trupit të tij, përballë një fotoje të tillë të Elvis Preslit. Një mënyrë për të thënë, “ja si krijohet një mit”. Por çështja nuk mund të mbetej deri këtu. Ekspozita është hapur para pak ditëve, dhe gazetat serbe njoftojnë se reagimet ndaj saj kanë qenë të paparashikueshme. Vetëm në tre ditët e para, kjo ekspozitë ka shkaktuar reagimet dhe vlerësimet që ekspozita të tjera nuk i kanë marrë as përgjatë një muaji apo më shumë, që kanë qenë të hapura për publikun. Deri në momentin kur reagimet ishin në rang artistësh e kritikësh, gjithçka ishte normale. Por kur në skenë u shfaqën edhe partitë politike, çështja u bë mjaft delikate. Para dy ditësh, kuratorët e kësaj ekspozite dolën me një sqarim për publikun, duke kërkuar të shuajnë gjithë atë tymnajë të shkaktuar.
Në mediat serbe përgjatë tre ditëve të fundit kishte lajme dhe njoftime të tipit: “Ekspozita nuk kaloi pa reagime, sidomos të partive si Partia Demokratike e Serbisë, Partia Socialiste e Serbisë si dhe Shoqata e Personave të Zhvendosur nga Kosova”. Reagimet vine posaçërisht për punimin e Dren Maliqit, ‘Face to Face’. Në gazetën “Politika” thuhet se “Maliqi ka shfaqur portretin e Adem Jasharit me një madhësi origjinale pranë fotografisë së Elvis Preslit, e cila është punuar nga artistit i njohur botëror Andy Warhol. Shfaqjen e këtij punimi e ka dënuar Këshilli i qytetit të Novi Sadit, i përbërë nga partitë si Partia Demokratike Serbe si dhe Partia Socialiste Serbe si dhe nga Organizatat e personave të zhvendosur nga Kosova”.
Por duket ajo që e ka bërë më problematike këtë çështje janë fjalët që ka thënë në hapje të ekspozitës kryetari i parlamentit të Vojvodinës, Bojan Kostresh. Në interpretimin e këshillave të PDS dhe SPS, si dhe në interpretimin e shoqatës për të zhvendosurit nga Kosova, Kostresh me këtë kishte dhënë një përkrahje direkt forcave separatiste të cilat po shkatërrojnë Serbinë.
Kostresh tha në çeljen e ekspozitës: “Situata është e qartë, dhe këta të rinj kanë ardhur në Novi Sad që të tregojnë punën me një mesazh të qartë, madje me mesazhe antiluftë dhe me qëndrime shumë të qarta kritike ndaj situatës momentale në Kosovë. Situatë kjo në të cilën pop-arti zmadhon Adem Jasharin si pop-ikonë, sikurse dikur ishte rasti me Elvis Preslin”.
Ndërsa në anën tjetër, kryetari i shoqatës së të zhvendosurve nga Kosova, Dragan Prelevic, iu kundërvu Kostresh-it, “që ta mbyllë mirë këtë ekspozitë, mu ashtu
siç e ka hapur, sepse dukej qartë që ishte në dilemë dhe nuk e dinte kush ishte Jashari”.
Një reagim mjaft i ashpër e nacionalist u pasua në këtë vazhdë lidhur sërish me Kostreshi. “Bojan Kostresh e ka hapur ekspozitën në Muzeun e Arteve Bashkëkohore në Novi Sad, ku janë ekspozuar pikturat që në mënyrën më të vrazhdë ofendojnë popullin serb, dhe sidomos serbët e Kosovës. Në këtë ekspozitë është edhe piktura e Adem Jasharit, gjakpirësit dhe vrasësit të njohur nga Kosova. Ky skandal nuk është i pari në serinë e incidenteve që ka bërë Liga e Socialdemokratëve të Vojvodinës. Disa funksionar të kësaj partie janë fotografuar me bluzat e UÇK-së terroriste. Disa parti, organizata dhe individë e kanë dënuar hapjen e ekspozitës “Zmbrapsje”. Me ekspozimin e pikturave të Adem Jasharit në madhësinë natyrore, kjo ekspozitë në mënyrë më të vrazhdë madhëron lëvizjen separatiste në krahinën jugore serbe. Kryetari i Kuvendit të Vojvodinës, Bojan Kostresh, me hapjen e kësaj ekspozite i ka dhënë përkrahje direkte atyre forcave që punojnë për shkatërrimin e shtetit të Serbisë...”. Por në fund të fundit, ç’synime mbartte kjo ekspozitë, e para pas kaq vitesh heshtjeje mes dy popujve?
Kuratorët e kësaj ekspozite janë serbë. Dhe ata janë përgjigjur ndaj gjithë këtyre reagimeve, duke mbrojtur ekspozitën e artistëve kosovarë.
Pas kritikave dhe reagimeve të shumta në mediat serbe, katër kuratorët e ekspozitës “Zmbrapsje” kanë dërguar një letër të hapur opinionit, ku ftojnë që të ndërpriten keqinterpretimet nga pozicionet e politikës ditore dhe injorimi i rolit kritik që ka arti në shoqërinë bashkëkohore. Në letrën e kuratorëve shkruhet: “Me rastin e komenteve të ekspozitës “Exceptions” “Zmbrapsje”, ku disa prej tyre kanë qenë jo të zakonshme, Institutit për Kulturë dhe Teknologji fleksibile “Napon” nga Novi Sadi, në bashkëveprim me Galerinë “Kontekst”, nga Beogradi dhe Muzeun e Arteve Bashkëkohore të Vojvodinës, konsiderojmë se duhet të njoftojmë opinionin me disa detaje që kanë shkaktuar kontroversa të caktuara rreth bashkëpunimit që kishim.
Në këtë ekspozitë janë prezantuar artistët Artan Balaj, Jakup Ferri, Driton Hajredini, Flaka Haliti, Fitore Isufi Koja, Dren Maliqi, Alban Muja, Vigan Nimani, Nurhan Qehaja, Alketa Xhafa dhe Lulëzim Zeqiri. Në ekspozitën në Muzeun e artit bashkëkohor të Vojvodinës artisti antimilitar Dren Maliqi, ka ekspozuar punën ‘Face to Face’ (Ballë për ballë), ku janë paraqitur Elvis Presley, si ikonë e pop-kulturës amerikane, dhe Adem Jashari, si luftëtar i mitologjizuar i UÇK-së, të cilin shqiptarët e Kosovës e konsiderojnë si hero të luftës. Të dy këto figura janë prezantuar në stilin e pikturave serigrafive të famshme të Andy Worholit si ironizim i ikonave të pop-kulturës bashkëkohore konsumatore. Me këtë punë artisti Dren Maliqi kritikon përdorimet dhe keqpërdorimet e protagonistit të luftës në Kosovë”. Me tej në letrën e tyre, kuratorët shkruajnë se me këto reagime po paraqitet një keqkuptim i rolit të artit dhe kulturës në shoqërinë bashkëkohore, si faktor i bashkëpunimit në rajon. “Kjo ekspozitë dhe nismat e tjera në rajon, tregojnë se mund të tejkalohet trashëgimia e hidhur e së kaluarës përmes gjuhës universale të artit bashkëkohor. Njëkohësisht, kjo tregon se është e mundshme e ardhmja e përbashkët e Ballkanit”.
Ekspozita ishte menduar që të transferohej edhe në Beograd, por pas këtyre reagimeve, nuk dihet nëse kjo iniciativë do të çohe ne fund.