Besimet fetare pas vitit 1990
Pas rrėzimit tė regjimit komunist i cili ishte frymė materialiste dhe tė tėrė zhvillimin dhe jetėn e bazonte nė forcat e veta, pėrsėri ri filloi jeta kulturoro-fetare. Populli nė kėtė fillim tė rremujshėm fetarė edhe pėr kundėr asaj se kishin objektet fetare si dhe njohuritė pėr prejardhjen e tyre fetare pėrsėri ishin shumė tė kufizuar nė fenė e tyre.
Gjat kėsaj kohe shumė misionarė tė tėgjitha besimeve fetare, grupacioneve tendenciose, sekteve tė ndryshme zunė vend nė Shqipėri duke proklamuar platformat e tyre duke pėrdoru metodat e shumta pėr tė tėrhequr rininė kah veti. Nė kėtė drejtim nuk kurseheshin as fjalėt as invetimet e shumta nė drejtim tė inicimit tė rinisė pėr t'u bėrė pjesė e tyre. Gjat kėsaj kohe rifilluan misionin e tyre edhe emisarėt e njohur fetarė qė pėr shkak tė qėndrimeve tė tyre fetare kaluan pjesė tė jetės sė tyre nėpėr burgjet e komunizmit.
Edhe pėrkundėr tendencave tė grupeve tė shumta tė reja si dhe tendencave tė mėparshme tė njerėzve eminent (si Ismail Kadare dhe Ramiz Alia) pėr pėrdorimin e tėgjitha metodave nė vendosjen e krishterimit si besim tė vetėm fetarė nė Shqipėri pėrsėi kjo nuk ndodhi dhe nė Shqipėri nga pabesimi ose hutia nė pabesim populli nė pėrjithėsi pėrsėri kaploi fene Islame, Krishtere dhe Ortodokse.
Udhėheqėsit fetarė tė kėtyre besimeve qė ishin me ndikim dhe qė kishin vuajtur nėpėr burgjet e komunizmit pėr qėndrimete tyre fetae gjat kėsaj kohe rii filluan punėn e tyre nė ligjėrimin e besimit tė tyre, nė ringjalljen e oblejkteve fetare, rindėrtimin e tyre si dhe ndėrtimin e objekteve tė reja fetare nė vendbanimet me mungesė tė tyre. Kėro aktivitete zakonisht jan zhvilluar me vetfinansim ose tė pėrmbajtura nga organizata fetare nga jashtė Shqipėria duke pėrmbajtur secila grupin e vetė fetarė. Po kėshtu ėshtė pėrtėrirė nė menyrė tė dukshme Kisha Ungjillore e Shqipėrisė, pėrmes misionarėve dhe bashkėsive tė krishtera ungjillore nė tė gjithė vendin sidomos nė qytete.
Nė trojet shqipėtare jashtė shqipėrisė shqiptarė gjithashtu nuk janė pjestarė tė njė besimi fetar kėshtu qė nė Maqedoni shqiptarėt janė tė besimit Islam, nė Kosovė gjithashtu shumica i takojnė kėtij besimi, nė Mal tė Zi shqiptarėt i takojn besimit tė Krishterė gjithashtu edhe nė Ēamėri.