Qeshte Matematika

Matematika është mbretëreshë e
shkencave. Ajo merret me studimin e raporteve sasiore dhe cilësore të
objekteve konkrete dhe abstrakte, si dhe me studimin e formave
hapësinore. Sipas Burbakistëve (Nicolas Bourbaki) ajo është shkencë që
studion relacionet dhe në thelbin e saj është kuptimi i numrit.
Matematika është shkencë deduktive d.m.th përfundimet e saj janë të
përgjithshme dhe të sakta.

Fillimet e matematikës humben në thellësitë e shekujve dhe ajo u shfaq
si rezultat i vështrimeve dhe përvojës së njerëzve në përballje me
problemet dhe nevojat praktike. Sistematizimi dhe përmbledhja e
njohurive matematikore ka filluar relativisht vonë. Kinezët e lashtë,
civilizimi i Inkëve, pastaj në Indi kishte një zhvillim të
konsiderueshëm të matematikës.

Në Greqinë antike matematika përjetoi një zhvillim të paparë nga një
plejadë e tërë matematikanësh siç janë: Pitagora, Talesi, Platoni,
Eudoksi, Euklidi, Arkimedi etj. Grekët e vjetër matematikën e kuptonin
në sensin e gjeometrisë dhe të parët ishin ata që të vërtetat
matematikore të cilat ato i quanin teorema i vërtetonin. Njohuritë
matematikore të grekëve të vjetër më vonë i përvetësuan dhe i pasuruan
arabët të cilët quhen edhe themelues të algjebrës. Përkthimet arabe të
veprave të matematikanëve grekë në mesjetë depërtuan në Evropë.

Pastaj shtytjen dhe zhvillimin e matematikës e morën në dorë
Evropianët. Në këtë periudhë mund të përmendim Vietin, Cardanon,
Fibonaccin etj. Më vonë dolën në skenë Descartesi, Pascali, Leibnitzi,
Bernoulli, Gaussi, Euleri etj. Në fund të shekullit XIX David Hilberti
një matematikan i shkëlqyer gjerman në kongresin ndërkombëtar të
matematikanëve të mbajtur në Paris në vitin 1900 propozoi dhe i
formuloi njëzetetre (23) probleme matematikore të cilat shekulli XIX ia
le në trashëgimi shekullit XX. Shumë prej këtyre problemeve i
preokupuan matematikanët nga gjithë bota një kohë të gjatë dhe shumica
e tyre u zgjidhën pas një pune të palodhshme ku participuan një numër i
madh matematikanësh nga gjithë bota.

Matematika në ditët e sotme përjeton një zhvillim marramendës dhe është
e shpërndarë në shumë degë të specializuara të cilat janë mjaft
abstrakte. Në ditët e sotme është e pamundur të gjendët një autoritet
si Hilberti i cili të ketë një pasqyrë të përgjithshme për të gjithë
degët e matematikës. Poashtu nuk u gjet një matematikan i cili në fund
të shekullit XX të propozonte probleme për shekullin XXI. Kjo është e
kuptueshme sepse matematika si edhe të gjitha shkencat tjera kanë
përjetuar një zhvillim të paparë.

Matematika në interaksion me shkencat tjera e ndihmon zhvillimin e tyre
por në të njëjtën kohë ajo edhe vetë pasurohet. Sot matematika ka
depërtuar edhe në ato degë të shkencës në të cilat deri para pak kohe
as që ishte e imagjinueshme. Matematika në përgjithësi e mban
karakterin e njerëzve të cilët e zhvillojnë atë. Është i gabueshëm
mendimi i njerëzve për të cilët matematika është e pakuptueshme se në
matematikë nuk ka konteste dhe ç'do gjë është e qartë. Ndërmjet
matematikanëve ka pikëpamje të ndryshme për matematikën. Fatmirësisht
kjo nuk do të thotë se matematika nuk ka perspektiva të ndritshme.

Nocionet dhe simbolet matematikore
Janë shprehjet matematikore (psh. emrat e numrave, figurave,
operacioneve), shprehjet për marrëdhënie në mes të sasive (më i madh,
më i vogël, i barabartë), simbolizmin matematikor (psh. 4+3 = 7),
konventat matematikore (psh. njësitë standarde të matjes, nderimi i
përparësisë së operacioneve), rezultatet dhe formulat e caktuara
(memorimi i llogarisë, psh.6 + 6, për të njehsuar 6 + 7; njohja e
formulës për sipërfaqen e katrorit; teorema e Pitagorës).

Konceptet matematikore
Konceptet dhe strukturat themelore matematikore, jo vetëm si njësi të
posaçme, por edhe në ndërlidhje me koncepte dhe struktura tjera
matematikore. Asnjëri prej koncepteve matematikore që shtjellohet nuk
na »paraqitet« vet për vete. Kështu, koncepti i shumëzimit është i
lidhur me konceptin e mbledhjes, kurse koncepti i pjesëtimit me zbritje.

Konceptet dhe strukturat le të shqyrtohen edhe në kontekst të njohurive
dhe ambienteve tjera matematikore dhe jashtëmatematikore si dhe në
situata të ndryshme mësimore.

Disa nga degët e matematikës janë:
* Logjika Matematikore
* Teoria e bashkësive
* Algjebra
* Teoria e numrave (aritmetika)
* Gjeometria algjebrike
* Gjeometria analitike
* Ekuacionet diferenciale
* Gjeometria diferenciale
* Topologjia
* Gjeometria
* Analiza Matematike
* Analiza komplekse
* Kombinatorika
* Matematika diskrete
* Teoria e lojërave
* Teoria e gjasës (probabilitetit)

burimi:
wikipedia.